در دل آسمان جنگی؛ روایت از تاب‌آوری پدافند ایران دربرابر حملات اسرائیل

خبرگزاری مهر -گروه سیاست- هادی رضایی: جنگ ۱۲ روزه اخیر میان رژیم صهیونیستی و ایران، اگرچه با محوریت حملات کلاسیک و هوایی شناخته می‌شود، اما آنچه در لایه‌های پنهان این نبرد رخ داد، روایت پیچیده‌تری از نبرد سایه‌ها، ستون پنجم و نبرد فناورانه در لبه‌ی تکنولوژی است. شبکه‌ی پدافند هوایی کشور، در کنار دفاع از آسمان، هدف حملات نفوذی‌های داخلی و ریزپرنده‌های دشمن نیز قرار گرفت.

فاز نخست عملیات دشمن: ستون پنجم و حملات روانی–فیزیکی

در همان ساعات و روزهای ابتدایی تهاجم رژیم صهیونیستی ، شبکه‌های پدافند هوایی و دفاعی ایران با موجی از حملات هدفمند، غافلگیرکننده و مرموز روبرو شدند: در این مرحله نفوذ عناصر وابسته به سرویس‌های بیگانه (موساد، CIA و…) به عنوان ستون پنجم دشمن، همزمان با آغاز جنگ فعال شدند و با استفاده از تجهیزات بسیار پیشرفته و آموزش‌هایی دقیقی که دیده بودند ضربه به توان پدافندی کشور را بنابر برنامه از پیش تعیین شده در دستور کار خود قرار دادند.

در این نبرد ناجوانمردانه عناصر نفوذی و آموزش دیده دشمن با بهره‌گیری از ریزپرنده‌ها (Micro UAV) چند منظوره با بهره‌گیری از GPS و ناوبری نیمه‌هوشمند، به اهدافی چون، مراکز فرماندهی پدافند، خانه‌های دانشمندان هسته‌ای، منازل و دفاتر فرماندهان نیروهای مسلح و مراکز حساس و حتی مناطق مسکونی و خانه‌های مردم غیر نظامی حمله‌ور شدند.

برخی از این حملات به‌دلیل شباهت زیاد ریزپرنده‌ها به تجهیزات غیرنظامی یا اجرای عملیات در ساعات خلوت شبانه، موفق به عبور از پوشش‌های اولیه شدند و باعث وارد آمدن خساراتی به زیرساخت‌های نرم‌افزاری و شبکه‌های راداری شدند.

جنگ شناختی و تحمیل فشار پدافندی

هدف دشمن در این مرحله، مشغول‌سازی لایه اول دفاعی کشور و کاهش تمرکز سامانه‌ها بر تهدیدات راهبردی‌تر بود. طبق اعلام منابع دفاعی: ده‌ها فروند ریزپرنده در پنج روز اول در نقاط مختلف کشور شناسایی و رهگیری و منهدم شدند. برخی از این پرنده‌ها از طریق عوامل نفوذی در داخل کشور به پرواز درآمده بودند. این پرندها جدای از ریز پرنده‌هایی بود که در گشت‌های ایست و بازرسی پلیس و بسیج و کشف از خانه‌های تیمی توسط دستگاه‌های امنیتی به دست آمد.

همچنین بنا بر اخبار منتشر شده در کنار این تهاجم‌های پهپادی که شبکه پدافند هوایی کشور را مشغول خود کرده بود حملات سایبری و جنگ الکترونیک هم در دستور کار دشمن بود تا در کار شبکه پدافند هوایی اخلال ایجاد کنند. آسیب‌هایی موقت به شبکه یکپارچه فرماندهی پدافند و سامانه‌های هوشمند هماهنگ‌کننده دفاع لایه‌ای نیز در دستور کار دشمن صهیونی بود، اما با اقدامات اضطراری سریع، اختلالات رفع شد.

بازگشت سریع و قدرت‌نمایی در مرحله دوم جنگ

با گذشت چند روز از آغاز تجاوز، و پس از تثبیت اطلاعات میدانی، شبکه پدافند هوایی کشور توانست با مدیریت چندسطحی، از فاز تدافعی به فاز فعال تغییر وضعیت دهد: در این مرحله سامانه‌های کوتاه‌برد مانند «مجید» و «زوبین» با چابکی بالا، برای مقابله با اهداف کوچک مانند ریزپرنده‌ها مستقر و فعال شدند.

همچنین رادارهای بومی فلق و بشیر با ارتقا الگوریتم‌های نرم‌افزاری، قابلیت تشخیص اهداف با سطح مقطع پایین را افزایش دادند. البته در کنار این کارها، اقدامات اطلاعاتی و امنیتی نیز منجر به دستگیری یا خنثی‌سازی چند شبکه نفوذی شد که با پوشش شغلی یا علمی در داخل کشور فعالیت می‌کردند.

شکار پرندگان آهنین: پهپادهای پیشرفته و اف -۳۵ در تله‌ی پدافند ایرانی

در مرحله دوم نبرد، دشمن تلاش کرد با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته‌تر، خط دفاعی ایران را دچار اختلال کند. اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که این تلاش‌ها نیز با مقاومت قابل توجه مواجه شد: در این مرحله پهپادهای تاکتیکی پیشرفته نظیر هرمس ۴۵۰ و هرمس ۹۰۰ که برای انجام عملیات شناسایی و تهاجمی به‌کار گرفته شده بودند، در چند محور به‌ویژه در غرب، مرکز و جنوب کشور مورد رهگیری سامانه‌های ایرانی از جمله «سوم خرداد» و «طبس» قرار گرفتند و چند فروند از آن‌ها ساقط شد.

در عین حال، منابع رسانه‌ای و تحلیل‌گران نظامی منطقه‌ای از احتمال اصابت دست‌کم چهار فروند جنگنده اف -۳۵ خبر دادند. این گزارش‌ها می‌گویند که این جنگنده‌ها هنگام پرواز در نزدیکی مرز هوایی سوریه و عراق، در تیررس رادارهای پسیو و سامانه‌های ترکیبی ایران قرار گرفته و هدف سامانه‌های پدافندی دوربرد مانند بار ۳۷۳ قرار گرفته‌اند.

هرچند این اطلاعات تاکنون توسط منابع رسمی غربی تأیید نشده است، اما سکوت خبری طرف صهیونیستی، ظن جدی نسبت به وارد آمدن خسارت سنگین به آن‌ها ایجاد کرده است.

آسیب‌ها و واقع‌گرایی پدافندی

باید توجه داشت که با وجود عملکرد مناسب در بخش عمده‌ی عملیات، برخی ضعف‌ها و نقاط آسیب‌پذیر نیز نمایان شد: فقدان پوشش کامل الکترونیکی در برخی مناطق شهری و روستایی، موجب موفقیت نسبی ریزپرنده‌ها در نفوذ اولیه شد.

حجم حملات سایبری همزمان، بار مضاعفی بر سیستم‌های مدیریت فرماندهی وارد کرد که با تمهیدات قبلی تا حد زیادی کنترل شد. اما باید در نظر داشت که در مقابل دشمنی که نقطه قوت و توانمندی‌اش توان‌هایی است باید پدافند هوایی قدرتمند، هوشیاری و آماده داشت.

تاب‌آوری هوشمند در شرایطی بی‌سابقه

ایران، در شرایطی به پدافندی تمام‌عیار در برابر رژیم صهیونیستی پرداخت که تحت شدیدترین تحریم‌های فناوری و تسلیحاتی تاریخ قرار دارد، همچنین از هیچ دسترسی به بازار جهانی تجهیزات پدافند برخوردار نیست و سابقه ۸ سال جنگ کلاسیک تحمیلی و ۴۵ سال فشار مستمر امنیتی، نظامی و تروریستی را در پیش‌زمینه دارد.

با این همه، عملکرد سامانه‌های پدافندی ایران در این نبرد، نشان‌دهنده‌ی یک دفاع یکپارچه‌ی ملی–بومی است که نه‌تنها متکی بر فناوری، بلکه بر هوشمندی انسانی، امنیت داخلی، و توان واکنش سریع بنا شده است و می‌طلبد که بیش از پیش مورد توجه مسئولان قرار گرفته و بازسازی و ارتقا یابد تا در نبردهای احتمالی در آینده پاسخگوی نیاز کشور باشد.